Ontdekking van de rubberboom

 

Dagboek fragment: Oom Wim Notes Hortus A'dam 1988
Oom Wim legt uit: Hortus A'dam 1988

In 1988 verrichtte de Nederlander Prof. Dr. Willem Meijer, speciaal voor Condomerie®, onderzoek naar de ontdekking van de rubberboom, "Hevea brasiliensis". Willem Meijer is bioloog, gespecialiseerd in de Zuidoostaziatische flora en was werkzaam aan de Universiteit van Lexington, Kentucky, USA en de Universiteit van Amsterdam, Nederland. Het resultaat van zijn onderzoek kunt u hier lezen:

 

 

Zuid-Amerika

In 1735 bezocht de Fransman Charles de la Condamine de Upper Orinoco rivier in Venezuela. In de staat Amazonas dichtbij de stad Esmeralda zag hij hoe de inheemse Indiaanse bevolking rubberflessen maakte van het latex dat uit de schors van een boom vloeide, nadat er in de schors gesneden was. Een stok, omkleed met leem werd rondgedraaid in een vat met verse latex. Nadat het latex hard was geworden werd de stok met leem verwijderd en dat leverde een rubberfles op. De Duitse botanische onderzoekers Alexander von Humboldt en de heer Bonpland waren de eerste wetenschappelijke verzamelaars van Hevea (= tropisch plantengeslacht) in de Upper Orinoco rond 1800. Zij verzamelden hier de Hevea pauciflora. Hevea brasiliensis werd later ontdekt in de zuidelijker gelegen staat Pará in Brazilië.

 

Commercie

Gedurende een aantal jaren werden de commerciële mogelijkheden van diverse rubberproducerende planten onderzocht. Enkele planten werden gekweekt in de Royal Botanic Gardens te Kew nabij Londen en naar India en Ceylon gezonden voor verder onderzoek. Geleidelijk aan kwam men tot de conclusie dat de Hevea brasiliensis, bron van het Pará rubber, het meest geschikt was. Dit plantengeslacht liet niet alleen het kostbare sap rijkelijk vloeien, maar ook genazen de tapwonden zonder moeilijkheden. Enkele planten van dit geslacht werden rond 1870 naar India overgebracht, maar zij hielden daar geen stand. De zaden verloren hun levensvatbaarheid erg snel. Daarom was het wenselijk dat het transport van de zaden zo snel mogelijk en zonder oponthoud zou geschieden.

 

Kew Gardens

In de zomer van 1876 deed zich iets voor wat waarschijnlijk de belangrijkste gebeurtenis was in de pogingen van Kew Gardens om een bijdrage te leveren aan de economie van het Britse Imperium. 
The India Office gaf opdracht aan Henry A. Wickham zoveel mogelijk zaden te verzamelen en ze persoonlijk met de grootst mogelijke haast naar Kew Gardens te brengen. Op 14 juni 1876 stopte een Hansom-rijtuig voor de deur van directeur Sir Joseph Dalton Hooker, Kew Green nr 55. Wickham stapte uit, klopte aan en werd verwelkomd met zijn pakket. Hierin bevonden zich, tot grote vreugde van de directeur, 70.000 zaadjes van de Hevea brasiliensis. Deze waren verzameld nabij de rivier Tapajós, een zijrivier van de Amazone tussen Manaus en Belem, in de staat Pará, Brazilië. 
Onder gezamenlijk toezicht werden de zaden gezaaid in één van de kassen van de T-range van Kew Gardens. De eerste dagen keek men toe met ingehouden adem. Tot hun grote voldoening verschenen op de vierde dag de kiemplantjes.

 

Azië

Ongeveer 1.900 planten werden gekweekt en op 12 augustus 1876 in 38 Wardian dozen, speciaal gemaakt voor de snel groeiende kiemplanten, getransporteerd naar Ceylon en de Singapore Botanical Garden, waarvan Henry Nicholas Ridley directeur was. 
Uit deze zending planten is de grote rubberindustrie in het verre oosten ontstaan met haar uitgestrekte rubberplantages in Zuidoost Azië. Voor meer details wordt verwezen naar het artikel van Richard Schultes in Botanical Review 36:197-276,1970 en het boek over economische plantenkunde van de heer Brucher.

groepsfoto

SupermanHortus Botanicus Amsterdam

De Hortus Botanicus aan de Plantage Middenlaan te Amsterdam had, op verzoek en kosten van de Condomerie, sinds 1988 een echte Hevea brasiliensis. Het rubberboompje, 40 centimeter klein, werd door directeur Willem Beekman uit India gehaald. Het stond in de prachtige nieuwe tropische kas van de Hortus Botanicus en was, in 1995, al bijna 2,5 meter hoog. Tot onze spijt is de boom in het jaar 2000 overleden. Momenteel, 2001, wordt er hard gewerkt aan het planten van een nieuwe rubberboom.

illustratie: copyright Bill Bodewes