Over het vrouwencondoom

Door: Kalja van der Linden, medewerker Condomerie

De condoomspeciaalzaak
Condomerie verkoopt het polyurethaan vrouwencondoom sinds januari 1993. De presentatie trok indertijd veel aandacht en de verkoop begon veelbelovend. Die daalde – volgens statis-tieken van de Condomerie - echter al na drie weken aanzienlijk, een trend die zich ook landelijk voordeed. Volgens sommigen is het vrouwencondoom een mislukking gebleken. Anderen benadrukken dat het wellicht niet de markt volledig heeft veroverd, maar dat het er wel een belangrijk onderdeel van is geworden. Het product heeft voor veel gebruikers haar nut bewezen. Zij het hier en daar op andere manieren dan verwacht...

Vaginaal gebruik
Het condoom wordt bij de vrouw ingebracht, de man penetreert en na afloop wordt het condoom verwijderd en weggegooid. En dat is het dan, zou je kunnen zeggen. Niet onjuist, maar toch doe je dan dit condoom tekort. Zo kan het zogenoemde Femidom (het polyurethaan vrouwencondoom van Chartex en Female Health Company) al acht uur van tevoren worden ingebracht. Geen onderbreking van het liefdesspel dus. Bovendien is het bestand tegen massageolie, is het dun en geurloos en is de kans op een allergische reactie minimaal. Allemaal positieve eigenschappen die het voor heeft op het latex mannencondoom.

Tegenstanders zullen zeggen: het ruikt misschien nergens naar, maar het maakt des te meer lawaai! En het ziet er vreemd uit, zo’n plastic ring over de schaamlippen. En het materiaal mag dan snel lichaamswarmte aannemen, het blijft voor de man toch alsof hij met een plastic zakje vrijt.

Het vrouwencondoom is niet voor iedereen je van het. Maar voor de mannen die echt geen condoom kunnen vinden met de juiste maat, is het een uitkomst. En voor de mannen die problemen hebben met de combinatie “erectie behouden en condoomgebruik” kan het ook een verademing zijn. En dan zijn er nog de stellen die de verantwoordelijkheid willen delen: wie draagt het condoom vandaag?

anaal gebruik vrouwencondoom
De naam zegt het al: het is een condoom voor vrouwen. Vrouwen hebben ook anaal contact. Kan het vrouwencondoom daar, net als het reguliere condoom, ook voor gebruikt worden? In de Condomerie hebben we nog nooit een vrouw gehad die daar naar vroeg. Misschien ook de reden dat het condoom echt voor vaginaal contact in de markt gezet wordt. En commercieel blijft het lastig in veel landen: een nieuw product koppel je niet graag aan de notie “anaal contact”.

Het was een homoman die ons als eerste (zomer 1993 al!) wees op de anale mogelijkheden. Er is zowel theoretisch als ervaringsonderzoek gedaan. Een theoretische achtergrond is te vinden in: ‘Smearing the Queer, Medical bias in the health care of gay men’ van Michael Scarce.

De ervaringen horen wij regelmatig aan de balie: mannen die erg blij zijn met het polyurethaan vrouwencondoom tijdens anaal contact. Het is sterk, bestand tegen vetten (Crisco bijvoorbeeld), het glijdt niet af en is vooraf in te brengen. Bovendien legt het een beschermend laagje tegen de huid van de toch al kwetsbare ontvanger.

Er is geen vrouwencondoom dat officieel geschikt is verklaard voor anaal contact. Daarom zullen we het ook niet actief als zodanig promoten. Wel zullen we mensen die bij reguliere condooms op problemen stuiten wijzen op de mogelijkheden en verwijzen naar internet. Hier is een uitgebreide gebruiksaanwijzing voor anaal contact te vinden. Met en zonder gebruik van de kleine binnenring. Probeer het uit en trek uw eigen conclusie is ons advies. Een advies waar we goed over nagedacht hebben overigens. Inzet is het voorkomen van het uitwisselen van lichaamsvocht, het is onbelangrijk of daar het stempel “mannen”- of “vrouwen”condoom op zit.

hergebruik Zo heel af en toe krijgen wij in de winkel de vraag of Femidom hergebruikt kan worden. Meestal is het grappig bedoeld. Toch kunnen we deze vraag al bijna bevestigend beantwoorden. Bij de introductie eind 1992 vermoedden de mensen van de Condomerie al dat het mogelijk zou zijn, maar de tijd leek niet rijp om daar aandacht aan te besteden. Een ander punt dat wel al snel speelde was de prijs: destijds al 12,95 gulden per drie. Nu nog steeds 5,45 euro per pakje. De Westerse vrouw stapt daar al moeilijk overheen (al is een pakje sigaretten duurder), maar klanten in minder bedeelde gebieden als Afrika en India hebben daar uiteraard nog meer moeite mee. En ook voor de NGO’s zijn de kosten wel erg hoog ondanks de bulkkortingen. Terwijl juist in die landen het vrouwencondoom zo’n welkome aanvulling kan zijn: het polyurethaan is bestand tegen hitte, vergaat nauwelijks en de vrouw kan het zelf inbrengen.

Toen de voordelen van het vrouwencondoom in ontwikkelingslanden duidelijk werden, gingen er ook stemmen op om de mogelijkheden van hergebruik te onderzoeken. In 2002 is daar een poging toe gedaan. Dit resulteerde in een “draft protocol” voor hergebruik van Femidom van de Wereld Gezondheids Organisatie. Geen kant en klare aanbeveling voor hergebruik stelt de WHO voorzichtig, wel een hergebruikprotocol dat uitnodigt tot verder onderzoek. Dit protocol is nog enigszins omstreden omdat er is gekozen voor een aanpak met desinfectie dat het protocol nogal arbeidsintensief maakt. Er is ook een kamp van veldwerkers dat al heel blij is met risicoreductie en pleit voor een handzamere gebruiksaanwijzing, waarbij bijvoorbeeld gewoon water en zeep gebruikt kan worden in plaats van bleekwater (natriumhypochloriet).

Om dat verdere onderzoek dan ook te stimuleren, heeft de Condomerie in samenwerking met Youth Incentives van Rutgers Nisso Groep een uitdeel- en bewaarmapje voor het vrouwencondoom ontwikkeld. In dit mapje zit een Femidom, een gebruiksaanwijzing in verschillende talen en een kopie van het WHO-hergebruikprotocol.

Hier moet overigens aan toegevoegd worden dat hergebruik van het Femidom al voorkomt. Hergebruik van condooms is überhaupt niet nieuw: ook het condoom van schapendarm werd na gebruik uitgewassen, in de glycerine gezet en tot zeven keer opnieuw gebruikt (dit condoom beschermt overigens alleen tegen zwangerschap). Een oud-leraar en bordeelhouder leerde ons dat gewone latex condooms in de arme naoorlogse jaren ‘40 tot wel 60 keer werden hergebruikt. Over de sterkte van het praktisch onafbreekbare polyurethaan maken we ons dan ook geen zorgen.

Hergebruik past ook nu volledig in de “cradle to cradle” filosofie van Mc Donough & Braungart. Zij bepleiten een nieuwe manier van produceren: maak producten die na gebruik weer hergebruikt kunnen worden of opgesplitst in componenten die weer een nieuwe bestemming kunnen krijgen.

andere vrouwencondooms Hergebruik is niet de enige manier om de kosten van het vrouwencondoom te drukken. Een andere productiemethode en een ander materiaal zijn natuurlijk ook een optie.

Een latex versie van het vrouwencondoom bestaat ook. Voordeel is dat het minder geluid maakt dan polyurethaan. Jammer is dat het materiaal sneller veroudert in een warme omgeving (net als gewone condooms), in veel ontwikkelingslanden een nadelige eigenschap. De Condomerie heeft het condoom een tijd verkocht als alternatief voor het Femidom, maar klanten stapten niet over. De voordelen waren blijkbaar niet groot genoeg.

De Female Health Company heeft een nieuwe goedkopere Femidom op de markt gebracht. Speciaal voor distributie op gro-tere schaal: de FC2. De vraag is nu of het WHO- protocol ook van toepassing is op dit condoom van synthetisch nitriel (en dus niet het oorspronkelijke polyurethaan).

De Amerikaanse non profit organisatie Path is bezig met het ontwikkelen en op de markt brengen van een heel nieuw vrouwencon-doom. Opzet: gemakkelijker in gebruik en goedkoper te produceren.

Verder zijn er nog initiatieven die neer komen op bikinibroekjes met een geïntegreerd condoom. In Europa nog niet op de markt, al hebben we wel een exemplaar in de collectie.