Condoms for the people

Condoms for the people

Laten we eerlijk zijn. De meeste mensen vinden het fijner om zonder condoom te vrijen dan met. Condoommerken en -fabrikanten bedenken de gekste dingen om condoomgebruik zo leuk mogelijk te maken, door er smaakjes, textuur, prints of stimulerende middeltjes aan toe te voegen. Het Nederlandse merk Wingman bedacht bijvoorbeeld een manier om een condoom gemakkelijk om te doen, EXP zorgt voor smaken die je zo gek niet kunt bedenken, Blue Diamond stimuleert de erectie en Einhorn zorgt voor eerlijke, veganistische en schitterend verpakte condooms. Maar wat werkt nou het beste? Hoe kun je ervoor zorgen dat mensen graag condooms gebruiken? In ons archief vonden we (interview Condomerie-oprichter Theodoor van Boven, NOS Met het Oog op Morgen, 25 maart 2013) een prachtig voorbeeld van een condoom dat precies aan de wensen van de doelgroep voldeed en daarmee condoomgebruik bevorderde. 

In 1991 deed de Duitse landbouwdeskundige, Prof. Dr. Walter Kipp, onderzoek voor de FAO in het Kabarole district in Uganda dat uitliep op een Social Marketing project in 1992 door het District Health Team. Kipp werkte nauw samen met de Oegandees Bob Mwesigye en de Amerikaan Paul Kabwa. Het meest bijzondere aan dit project was, dat het oorspronkelijke doel te maken had met het behoud van kennis in de landbouw. Kennis werd in Oeganda mondeling overgedragen van de ene generatie op de andere. Helaas was de generatie met de kennis aan het uitsterven! Door AIDS. De situatie was dramatisch. Op het platteland leefden er oma's in gezinsverband met bijvoorbeeld 22 kleinkinderen, omdat de ouders van de kleinkinderen waren overleden. Op het toppunt van de aidsepidemie was 40% van de zwangere vrouwen hiv-positief. En een urgent probleem voor de Oegandese president Museveni was het zwakker worden van zijn leger. Ook hier was aids de boosdoener. 

Een project gericht op deze twee belangrijke kwesties, het behoud van kennisoverdracht en een sterk leger, liep noodgedwongen uit tot een project ter aidspreventie. En het verliep effectiever dan menig ander anti-aids-project (op een aantal projecten na, zoals het project van het team rondom Joep Lange en het project van bierbrouwer Heineken in Afrika, die ook gericht waren op het behoudt van kennis en kracht binnen de eigen groep werknemers). Een belangrijk onderdeel van het succes was het ontwerpen van een speciaal condoom voor de bevolking van Kabarole. 

De methode om tot dit ideale condoom te komen was simpelweg praten in combinatie met goed onderzoek. Praten met de "gewone" bevolking, praten met de “hoog risico” populatie, praten met de vrouwen, studenten, arbeiders op platteland en in stad, met de distribiteurs van condooms (plaatselijke winkeleigenaren) en hen vragen stellen over waaraan een ideaal condoom zou moeten voldoen. Er werd gevraagd naar voorkeuren wat betreft prijs, uiterlijk van de verpakking, naam en logo, verkooppunten en men stond open voor commentaar en wensen buiten deze categorieën. 

Het resultaat was een (1) voor iedereen betaalbaar condoom dat (2) goed in een borstzakje van een overhemd past, (3) subtiel van kleur is (bruin) en (4) verkocht werd in een pakje dat niet 1 maar 5 condooms bevat, (5) verpakt wordt in een zo smal mogelijke folie en (last but not least 6) een lichte vanille/witte chocolade geur heeft. Het merk werd “Engabu” genoemd, naar het lokale woord voor “schild” en het logo illustreerde een man met speer en schild, in defensie tegen SOA’s en in de aanval als vijand van HIV en AIDS. Daarnaast werd met plaatselijke winkeleigenaren onderhandeld over de distributie, openingstijden en promotie. Aangezien openlijke promotie van condooms nationaal verboden was, is er gezocht naar manieren om het merk “Engabu” aanwezigheid te geven (“Engabu” verkopen bleek minder gevoelig dan “condooms” verkopen en posters als “Geen condooms, geen seks” waren aanvaardbaar). Omdat reclame in kranten en andere media niet geoorloofd was, werd er veel gedaan aan promotie via seminars, gezondheidscentra en adviesdiensten, en maakte men gebruik van toneelstukjes en straattheater om de boodschap goed over te brengen. 

Doel was de hoge statistiek cijfers in 14 jaar omlaag te krijgen; het lukte al na 7 jaar om de hiv-prevalentie bij zwangere vrouwen van 40% naar 14% te krijgen. Het project bleek dus een succes en de eerste paar partijen vlogen de winkels uit. Uiteindelijk is het merk – nadat de subsidie stopte – overgenomen door de Oegandese regering. Echter, zoals helaas vaak het geval is, verwaterde dit project later door politieke veranderingen. Ondanks de nieuwe boodschap “ABC” (Abstinence, Be faithful, use a Condom) werd de “Abstinence Only” door het land verspreidt en daarmee condoom gebruik sterk ontmoedigd. 

Het punt is echter dat het product zelf met de gehele sociale marketing eromheen een succes was, dankzij slim onderzoek: direct face-to-face contact met de mensen die je wilt aanspreken en het product plaatsen in een sociale, politieke, religieuze, topografische context. 

Conclusie 1: een geweldig en effectief aidspreventieproject is ontstaan als bijzaak van de aanpak van een heel ander probleem: het verdwijnen van landbouwkennis en het verzwakken van het leger. En tot nu hebben NGO’s hier nauwelijks van geleerd en dit project op deze manier herhaald (op Joep Lange en Heineken na dus). Wellicht is de doelmatigheid van een landbouwprofessor precies wat dit soort interventies nodig hebben.
Conclusie 2: maak een condoom paars, met stekels of roodgele vlammen, als je maar weet wat er nodig is om de belemmeringen bij de doelgroep weg te halen. Onderzoek de bevolkingsgroep voor wie je het condoom wilt ontwikkelen en praat met ze, vraag ze wat zij een goed condoom vinden. En denk niet alleen na over het product zelf maar over de gehele context waarbinnen je je product – het condoom in dit geval – wilt plaatsen. En wellicht los je naast de preventie van aids, menig andere urgente zaak op.